دبیر ستاد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان:
گام مردم در کشاورزی هوشمند
به گزارش آجاک، دبیر ستاد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان ضمن اشاره به اجرای چندین پروژه دانش بنیان مردمی در مناطق کمتر برخوردار اظهار داشت: تکنولوژی های جدید کشور را در شرایط تحریم به سمت مردمی سازی اقتصاد سوق می دهد.
خبرگزاری مهر؛ گروه دانش و فناوری: «مردمی سازی»، «اقتصاد»، «دانش بنیان» حالا دیگر سه حلقه یک زنجیره مهم به شمار می روند که ایرانِ آینده، مولد و فناور به آن نیاز دارد. کارکرد این زنجیره به این صورت است که با تاکید بر تولید مردم پایه، توجه به سرمایه انسانی و ظرفیتهای علمی و فناورانه می توان شاهد ایجاد یک اقتصادِ دانش بنیان به مفهوم ماهوی آن باشیم.
اهمیت استراتژی «تولید بومی» در کشور و همین طور چالش های اقتصادی که به تعبیر رهبری نقطه ضعف اصلی نام گرفت، سال ۱۴۰۳ برای بار دوم به مانند سال ۱۳۹۹ سال «جهش تولید» نام گذاری شد که البته رهبری این دفعه تاکید ویژه ای نسبت به «مشارکت مردم» در تحقق این راهبرد داشتند. ایشان فعال شدن ظرفیتهای بزرگ مردمی را به عنوان راهبرد اصلی امسال برای پیدایش فصل جدیدی از اقتصاد ایران در نظر گرفتند.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به عنوان یک نهاد دولتی مؤثر در توسعه حوزه دانش بنیان، در سال ۱۴۰۲ «اقتصاد دانش بنیان» و «مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان» را به عنوان دو محور و رویکرد مهم در دستور کار خود قرار داد و در همین راستا تیرماه ۱۴۰۲ ستاد پیشران مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان بمنظور شناسایی عرصه های اساسی مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان و تمرکز بر رفع موانع و گلوگاه ها و توجه ویژه به توسعه فناوری های توانمندساز کشور خصوصاً در وضعیت تحریم با تاکید بر توان مردمی افتتاح شد.
در راستای پیگیری روند تحقق شعار امسال مدتی پیش خبرنگار مهر با جواد مشایخ معاون توسعه اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی گفتگویی (اینجا) درباره ی برنامه ها، سیاست ها و راهکارهای عملیاتی شدن مشارکت مردم در جهش تولید داشت و حالا در گفتگوی دیگری با هادی گنجعلی دبیر ستاد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان سوالاتی را پیرامون مطالبی چون، راهکارهای تحقق شعار سال، اهداف و فلسفه تشکیل این ستاد، برنامه ها و پروژه های اجرا شده و خروجی آنها، راهکارهای مردم پایه شدن تولید، چگونگی فعال سازی جمع سپاری سرمایه گذاری و توسعه بن سازه های لازم برای ایجاد زنجیره های تولید مردمی جویا شده است.
مشروح گفتگوی خبرنگار مهر با هادی گنجعلی دبیر ستاد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان را در ادامه می توانید بخوانید:
*به عنوان سوال ابتدایی، آقای دکتر بفرمائید علت و اهداف اصلی تشکیل چنین ستادی در معاونت علمی ریاست جمهوری چه بود و ساز و کار فعالیت ستاد به چه شکل است؟
یکی از حلقه های مفقوده در اکوسیستم نوآوری و فناوری دانش بنیان کشور، رصد دائمی فناوران و شرکت های دانش بنیان بوده است؛ سابقا حاکمیت در امتداد حل مسائل گلوگاهی کشور خود راسا در جستجوی فناوران و نخبگان بوده و بجای این که فناوران برای حمایت به سراغ حاکمیت بروند، حاکمیت به سراغ فناوران می رفته است. یکی از رسالت های اصلی ستاد پیشران مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان، این است که ما برای حل مسائل کشور به سمت فناوران می رویم. یکی از مسیرهای تحقق این فرآیند، «توسعه روابط و شبکه مردمی» است که تحقق آن برعهده ستاد پیشران در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری گذاشته شده است.
یکی از کارهای اصلی ستاد در سال ۱۴۰۲ ایجاد ارتباط بین صنایع بزرگ در عرصه های مختلف شامل کشاورزی، صنعت، سلامت، معدن با شرکت های نوپا حوزه دانش بنیان بوده و کلیه فرایندهای راهبری، ارزیابی، تنظیم مالی بدون دخالت و فقط با نظارت حاکمیت صورت می گرفته است. ما با این اقدامات بدنبال تقویت زیست بوم نوآوری و فناوری و دانش بنیان هستیم و الحمدالله ۱۰ پروژه موفق در عرصه سلامت داشتیم که در ادامه مصاحبه درباره ی آن به تفصیل توضیح خواهم داد.
بنابراین اگر بخواهم در یک جمله توضیح بدهم، فلسفه تشکیل ستاد مردمی سازی این بوده که سابقا فناوران، نوآوران و متخصصان و مبتکران به سمت دولت و حاکمیت می رفتند و یا جواب می گرفتند یا خیر ولی با تشکیل این ستاد، کلان مسائل کشور از تمام دستگاهها دریافت می شود و ما برای حل این چالش ها به سمت فناوران و نوآوران که برخی دانش بنیان هستند و برخی دیگر شخص و یا شرکت غیردانش بنیان هستند، می رویم و در این راه اگر نیازی و یا مسأله ای از نظر معنوی و مالی داشته باشند، توسط ستاد برطرف و راهبری می شود.
*با توجه به انتصاب جنابعالی در تیرماه ۱۴۰۲، در امتداد فعال سازی ظرفیتهای مردمی در توسعه اقتصاد دانش بنیان و همین طور شناسایی عرصه های اساسی مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان تا حالا چه برنامه هایی در دستور کار ستاد قرار گرفته است؟ در صورت اجرا شدن طرح ها و برنامه ها، خروجی آنها چه بوده؟
مفهوم مردمی سازی متفاوت از مفاهیمِ خصوصی سازی و سایر نظریات مشابه در توسعه اقتصادی مردم گرا است؛ مردمی سازی اقتصاد از آموزه های اقتصادی اسلام و قانون اساسی سرچشمه می گیرد و می توانیم بگوییم در مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان، مردم جایگزین دولت می شوند و ارزش افزوده توسط مردم شکل می گیرد و دولت نقش نظارتی و فراهم کردن بستر و ظرفیتهای کسب وکار را برعهده دارد. یکی از با اهمیت ترین وظایف این ستاد بسیج امکانات ظرفیتهای مردمی بوده که با اهمیت ترین طرحی که سال قبل در عرصه کشاورزی در دستور کار قرار دادیم، «طرح هوشمند آبیاری زیرسطحی» بوده که این طرح حدودا از ۴-۵ سال پیش آغاز و الحمدالله سال قبل با حضور رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه در تهران و خوزستان راه اندازی شد. حضرت آقا تاکید دارند که کشاورزی باید دانش بنیان شود و این طرح بارقه های امیدی را در بحث هوشمندسازی کشاورزی ایجاد کرد. این طرح ازطریق یک شخص که دانش آنرا از اقصی نقاط دنیا کسب کرده، بومی سازی شد و ستاد پیشران مردمی سازی آنرا با جمع سپاری های مردمی عملیاتی کرد.
مستحضر هستید که دانش های روز گران اند. ما در اجرا با بهره گیری از «ظرفیت های مردمی» این طرح را اجرائی و کشاورزان خٌرد را جمع و تبدیل به تعاونی کردیم و تمام منابع آنها را پای کار آوردیم. به نظرم خروجی این طرح خروجی غیرقابل تصوری بود چونکه توانستیم با استفاده از این فنآوری ۷۵ درصد مصرف آب را در کشاورزی کاهش دهیم. هم اکنون در عرصه کشاورزی ۹۰ میلیارد متر مکعب آب مصرف می نماییم که با این تکنولوژی عملاً ۴۵ تا ۵۰ آب در عرصه کشاورزی ذخیره می شود. بدین سبب توانستیم این تکنولوژی «های تک» را با بهره گیری از ظرفیت مردمی عملیاتی نماییم و هم اکنون قریب به ۲ هزار هکتار کشت با این تکنولوژی انجام شده است.
با توجه به مصوبه مجلس در برنامه هفتم قریب به ۱۵۰ هزار هکتار باید در سال ۱۴۰۳ با این تکنولوژی و توسط این مجموعه مردم نهاد و دانش بنیان آبیاری شود.
*در پاسخ به سوال اول اشاره داشتید که پروژه هایی در عرصه سلامت با ظرفیتهای مردمی اجرا شده است، درباره ی این پروژه ها کمی بیشتر توضیح دهید.
پروژه اول، پروژه تامین مواد اولیه دارویی است. ما در تامین مواد اولیه دارو باتوجه به ظرفیتهای عظیم در عرصه پتروشیمی بطورکامل وابسته هستیم و الحمدالله قدم اول در بومی سازی مواد اولیه در ستاد مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان برداشته شده است. مبحث دوم تولید آنتی بادی ها است که قریب به ۴۰۰ نوع آنتی بادی تولید کردیم.
در پروژه دیگری هوش مصنوعی را با حوزه سلامت مرتبط و مبحث درمان را هدفمند کردیم؛ یعنی اگر بطور مثال فردی به بیماری سرطان مبتلا شود با شرایط فعلی این فرد باید یا درمان کلینیکال را شروع کند و یا به سراغ درمان های دیگر برود. اما هوش مصنوعی تمام ژن های بیمار را با بهره گیری از داده های دریافت شده از بیمار بررسی و نوع دارو و مسیر درمان را بصورت هدفمند با توجه ژنتیک فرد مشخص می کند. حدودا ۲ یا ۳ کشور در دنیا این تکنولوژی را دارا هستند و این یکی از افتخارات دانشمندان ایرانی است که توانسته اند به این نوع تکنولوژی برسند. هم اکنون ستاد درحال پیگیری دریافت دریافت تاییدیه های وزارت بهداشت برای این مجموعه دانش بنیان است.
این نکته را باید در ادامه اضافه کنم که فناوران اغلب نمی توانند با بدنه ارزیاب کشور ارتباط برقرار کنند و نصف راه به اصطلاح «می بٌرند». در ستاد پیشران این مساله بطورکامل حل شده است و همین دوستان از ۱۰ کشور دنیا پذیرش داشتند که بروند و تکنولوژی شأن را در آنجا عرضه کنند که الحمدالله با بهره گیری از ظرفیت ستاد در معاونت علمی، این فناوران دستاورد خودرا در کشور عملیاتی خواهند کرد و ظرفیت ها و زیرساخت هایی در اختیار آنها قرار گرفته است. پروژه های دیگری هم در عرصه طب سنتی و گیاهان دارویی در دستور کار ستاد قرار دارد.
*در حکم انتصاب جنابعالی بر پیگیری ایفای نقش آفرینی حداکثری نوآوری مردم پایه در رونق اقتصاد ملی و محلی در امتداد نیل به اقتصاد مقاومتی تاکید گردیده است، لطفاً بفرمائید این ماموریت چطور مورد پیگیری قرار|گرفت و برای تحقق این راهبرد چه اقداماتی در دستور کار ستاد قرار گرفته و یا در ادامه خواهد گرفت؟
بررسی ها نشان داده آن مدلی که امروزه کشور را در وضعیت تحریم به سمت مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه همه جانبه سوق می دهد، همین تکنولوژی های جدید و دانش بنیان است. در بسترسازی برای رشد سریع اقتصادی، شرکت های دانش بنیان و نخبگانِ مردمی بوسیله تجمیع سرمایه های کوچک و سرمایه گذاری در کارهای فناورانه همچون تولید محصولات اساسی و راهبردی می توانند تعامل فعال با بخش دولتی و خصوصی داشته باشند.
در بسترسازی برای رشد سریع اقتصادی، شرکت های دانش بنیان و نخبگانِ مردمی بوسیله تجمیع سرمایه های کوچک و سرمایه گذاری در کارهای فناورانه همچون تولید محصولات اساسی و راهبردی می توانند تعامل فعال با بخش دولتی و خصوصی داشته باشند یکی از کارهای مهمی که از چندین سال قبل پیگیری می شد و سال قبل توسط ستاد عملیاتی شد، تولید «خوراک دام» بود که با جمع سپاری مردمی این پروژه را عملیاتی کردیم؛ یعنی در منطقه ای مثل رودبار جنوب و قلعه گنج، مردم به سبب عدم بررسی عرضه و تقاضا، اغلب ضررده بودند و بطورمثال گوجه و پیاز مازاد می کاشتند و به سبب نبود بازار متأسفانه کشاورزان متضرر بودند که ما در این منطقه یک مجموعه دانش بنیان را فعال کردیم و یک محصول فوق راهبردی به نام دستگاه «تولید سیلاژ یونجه» را بومی سازی کردیم که تکنولوژی آن بصورت انحصاری در دست آمریکا بود و ما دومین کشوری هستیم که به تکنولوژی ساخت این دستگاه دست یافته ایم.
بر همین اساس از مردم منطقه خواسته شد بجای تولید محصولات ضررده، گیاه و درختی مثل یونجه را بکارند و این مجموعه دانش بنیان بصورت تضمینی آنرا از مردم خریداری کند. خوشبختانه با بهره گیری از این راهبرد و همین طور بهره گیری از دستگاه تولید سیلاژ یونجه، سال قبل خوراک دام به میزان ۲۰ هزار تن در این مجموعه تولید شد و در اختیار دامداران با قیمت مناسب قرار گرفت. در کشور خوراک دام برای دام سبک و سنگین زیر ۹ یا ۱۰ هزار تومان پیدا نمی شود ولی این خوراک تولیدی در این منطقه با پروتئین بالا که جوابگوی نیاز غذایی دام است، با قیمت ۴ تا ۴ هزار و ۵۰۰ تومان در اختیار دامدار قرار داده می شود. این پروژه نشان از این دارد که مردم ظرفیت بالایی چه از نظر جمع سپاری های مالی چه از نظر اجرائی دارند و این خود یک نمونه عینی مشارکت مردمی است
در این پروژه در منطقه محروم با منابع مردمی و با بهره گیری از ظرفیتهای دانش بنیان کار بزرگ های تک (با فناوری پیشرفته) صورت گرفت و الحمدالله اجرای این طرح در ۳ منطقه ایرانشهر، همدان و تبریز سریعاً تسری پیدا خواهدنمود و امسال با حضور معاون علمی رئیس جمهور به بهره برداری می رسد.
*با توجه به شعار امسال که جهش تولید با مشارکت مردمی نام گذاری شده، معاونت علمی و ستاد پیشران مردمی سازی اقتصاد دانش بنیان چه کمکی می تواند در امتداد تحقق این شعار انجام دهد؟
مهمترین وظیفه ستاد در امتداد تحقق شعار سال این است که بتوانیم موضوعات مهم و تأثیرگذار در اقتصاد مردم پایه را در مجموعه های خرد دنبال نماییم و در همین رابطه یکی از محورهای عملیاتی ستاد در سال ۱۴۰۳، اشتغال زایی حداکثری با مشارکت مردم در تولید است. یکی از برنامه هایی که در سال ۱۴۰۳ دنبال می نماییم، تولید «منسوجات پشمی» با مشارکت مردم است. تولید منسوجات پشمی ظرفیت بالایی برای صادرات و آورده بالای اقتصادی برای کشور دارد و منجر به اشتغال بالایی در مناطق مختلف کشور می شود این در حالیست که عملاً از دید مسئولان جا مانده است.
براساس تفاهم ستاد با شهرداری تهران قرار شد برای تولید منسوجات پشمی از ظرفیت زنان سرپرست خانوار استفاده گردد و با یک رگولاتوری دقیق و درست یک اشتغال ۱۰۰ هزار نفری را در تهران شاهد باشیم. این تفاهم نامه که سال قبل منعقد گردید، در ۱۴۰۳ عملیاتی خواهد شد؛ به همین دلیل دو خط ۷ تن تولید مواد اولیه محصولات پشمی راه اندازی خواهد شد و این مواد در اختیار زنان سرپرستان در شهر تهران قرار می گیرد تا بتوانند محصولات با ارزش افزوده مثل قالی، گپه، فرش و سایر محصولات را تولید کنند و با خرید تضمینی توسط ستاد پیشران این پروژه جلو خواهد رفت.
*شما در حقیقت یکی از شروط مردمی کردن اقتصاد را استفاده از ظرفیتهای دانش بنیان و نوآوری می دانید؟ یعنی با بکارگیری این ظرفیت، مردم جذب تولید می شوند؟
بله. به نظر بنده ارتباط فناوران و دانش بنیان ها با اقتصاد مردمی می تواند راهگشا باشد. اگر شما دقت کرده باشید دیگر جوانی در روستا پیدا نمی شود که کشاورزی را به مدل و سبک قدیمی انجام دهد. اگر بخواهیم اقتصاد را دانش بنیان و مردمی نماییم و مردم درگیر اقتصاد شوند حتما باید به دانش بنیان بودن آن توجه گردد و در حقیقت با یک روتوش نوآورانه آنرا عرضه نماییم چونکه روتوش نوآورانه به آن کار جذابیت می دهد و سبب می شود جوانان در عرصه های مختلف پای کار بیایند.
به طور مثال با بهره گیری از دانش و سیستم آبیاری زیرسطحی می توان ظرفیت عظیمی از جوانان را پای کار حوزه کشاورزی که یک حوزه مادر تخصصی و پیشران در کشور است، پای کار بیاوریم. در مدل کشاورزی هوشمند جوان با انرژی و دانش آموخته متعهد و محقق ما در مزرعه با یک اپلیکیشن کل مزرعه تحت اختیار خودرا مدیریت و میزان سم، آب، کود و سایر مواد مورد نیاز را بصورت عالمانه بررسی می کند و این مدل هوشمند است که برای جوان های امروز جذابیت دارد. به نظر من گلوگاه اصلی این که ما بتوانیم مردم را در اقتصاد درگیر نماییم این است که باید حتما از ظرفیتهای دانش بنیان و فناورانه دراین زمینه استفاده نمائیم.
*در همین زمینه آیا دستگاه های اجرائی هم پای کار آمده اند؟
با وزارتخانه های صمت، کشاورزی و نیرو چندین پروژه مهم را پیش بردیم و بطور مثال با وزارت نیرو پروژه دانش بنیان «اصلاح تصفیه آب فاضلاب» اجرائی شد. هم اکنون در تصفیه خانه های آب فاضلاب و پساب از تکنولوژی های درجه ۳ و ۴ که منسوخ شده، استفاده می شود. ۸۵ تا ۹۰ درصد آب پساب دنیا (یعنی آبی که در عرصه کشاورزی و سایر حوزه های شستشو استفاده می شود) از آب تصفیه فاضلاب است ولی چون از آنجا که هنوز از دانش های منسوخ شده ۴۰-۵۰ سال پیش استفاده می نماییم، خروجی خوبی نداشته ایم و در این زمینه نتوانستیم حرفی برای گفتن داشته باشیم.
*یکی از مشکلات کشور که در سال های اخیر پر رنگ تر شده، مبحث خشکسالی و استفاده بهینه از ظرفیتهای آبی کشور خصوصاً در کشاورزی است، از آنجائیکه این مساله یکی از نیازهای اساسی مردم است، آیا برای مردمی سازی حل این مسئله با کمک فناوری هم اقداماتی انجام شده است؟
الحمدالله سال قبل یک تیم فناور دانش بنیان و مردمی را پیدا کردیم که توانست عملاً یک تکنولوژی بومی ایران را در تصفیه خانه شهر اهر با منابع معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری عملیاتی کند و خروجی که این تصفیه خانه برای وزارت نیرو داشت، خروجی فوق العاده ای بود. این تصفیه خانه به سبب بوی نامطبوع با احکام قضائی پلمب شده بود و به سبب جاری شدن پساب برای محیط زیست صدمه زا بود اما این مجموعه دانش بنیان، ظرفیتهای خودرا در اختیار وزارت نیرو قرار داد و بهترین خروجی را داشت، خروجی که حتی بهترین تکنولوژی ها هم به پای آن نمی رسد. با این تکنولوژی در زیرساخت فعلی ۲ برابر بیشتر فاضلاب تصفیه شد و استاندارد محیط زیست را برای تعیین روش تصفیه (bod و COD) دریافت کرد. با این روش کیفیت آب افزایش پیدا کرد و حدودا می شود گفت آب فاضلاب از نظر کیفیت به آب چشمه تبدیل شد!
با این تکنولوژی در زیرساخت فعلی ۲ برابر بیشتر فاضلاب تصفیه شد و استاندارد محیط زیست را برای روش تصفیه (bod و COD) دریافت کرد
عملاً این مجموعه دانش بنیان با یک پنجم قیمت توانست یک تصفیه خانه آب را احیا کند و خروجی بمراتب بالاتری را نسبت به روش های مشابه شاهد بودیم. این پروژه ای که می توانست ۵ یا ۷ سال به طول انجامد ظرف مدت ۴ تا ۵ ماهه آغاز شد و در نهایت خوشبختانه تمام مسئولان و متخصصان حوزه آبفای کشور صحه گذاشتند که این یک تکنولوژی منحصر به فرد بومی در کشور است. اگر این تیم های دانش بنیان مردمی را که کسی بعضاً به آنها اعتماد نمی کنند، با بهره گیری از ظرفیتهای نهادهای دولتی مثل ستاد پیشران معاونت علمی به مجموعه های دولتی متصل شوند و دانش های روز دنیا توسط فناوران و پژوهشگران این مجموعه ها در صنایع مختلف رسوخ کند، تحرک و تحول بسیار خوبی در کشور بوجود آورد.
از طرفی یکی از گلوگاه های اصلی کشور در عرصه معدن و مجموعه های فولادی، «سنگ آهن» است و تمام متخصصان و کارشناسان بر این باور هستند که تا ۱۰ سال آینده این محصول باارزش دیگر در دسترس نخواهد بود. سال قبل برخی از فناوران به ستاد پیشران مراجعه کردند و ادعا کردند که می توانند سنگ آهن هماتیت را به مگنتیت تبدیل کنند؛ این نوع سنگ در صنایع مختلف همچون صنایع فولادی کاربرد دارد و هم اکنون در دنیا کسی به تکنولوژی ساخت این سنگ نرسیده و اغلب درحال تحقیق و توسعه هستند.
یکی دیگر از طرح ها تولید «گرافن یک تنی» است که ما خط تولید گرافن تک لایه که محصول منحصر به فردی در دنیا است، بتازگی راه اندازی شد و در ماه های آتی با افزایش ظرفیت، ماهانه یک تنی گرافن تولید خواهیم داشت. گرافن ماده جدیدی در دنیا است و کاربردهای زیادی در عرصه های مختلف همچون آب و فاضلاب، سلامت، نفت و گاز، ساختمان و … دارد. قبل از این تولید این محصول با ارزش را در کشور نداشتیم و با بهره گیری از ظرفیت دانش بنیان ها و بستر سازی از طرف ستاد پیشران توانستیم به خط تولید آن برسیم.
و در آخر اگر نکته ای باقی مانده، بفرمایید...
در سال ۱۴۰۳ با نگاه به شعار جهش تولید با مشارکت مردمی، پروژه های مختلفی در دستور کار ستاد پیشران در عرصه های مختلف قرار گرفته است که تعدادی از آنها در سال ۱۴۰۲ آغاز و امسال به بهره برداری خواهد رسید و برخی دیگر از پروژه ها انشاالله با جمع سپاری های مردمی به خصوص در مناطق کمتر برخوردار عملیاتی خواهد شد. بطور مثال تولید بذر صیفی جات، تولید کود ارگانیک، پروژه آبیاری هوشمند و تولید گلخانه های بدون انرژی برق و گاز در دستور کار ستاد پیشران قرار دارد که کار مقدماتی این پروژه ها با همکاری مجموعه های دانش بنیان مردمی و دستگاهها از سال قبل شروع شده و کار فنی و اجرائی آن امسال دنبال می شود.
منبع: آجاك
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره