سنگ بنای علم جدید با چه چالش هایی مواجه است؟
پروسه بازنگری همتا یا داوری مقالات علمی؛ به عنوان سنگ بنای علم جدید شناخته می شود. تعدادی از پژوهشگران معتقدند که پروسه بازنگری همتایان، یک پروسه ضروری برای پیشرفت علم است. در صورتیکه برخی دیگر از پژوهشگران می گویند که در خیلی از نشریات، داوران و نویسندگان مورد سو استفاده قرار می گیرند. در یک مطالعه چالش های این پروسه مورد بررسی قرار گرفت و پیشنهادی برای اصلاح آن ارائه شد.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، نهاد علم، برای پیشگیری از انتشار یافته های غیرقابل اطمینان، پروسه «داوری» و «بازبینی توسط همتایان» یا «peer review» را تعریف کرده است. در این پروسه که بعنوان سنگ بنای علم جدید شناخته می شود، نتایج تحقیقات یا مقالات توسط چند نفر از متخصصان در همان زمینه پژوهشی، مورد بررسی قرار گرفته و داوری می شوند. بصورت معمول، مقالات تنها بعد از انجام داوری و بازنگری توسط همتایان و در صورت داشتن شرایط مورد نیاز می توانند برای عموم منتشر شوند.
قبل از اینکه یک مطالعه جدید در یک مجله علمی منتشر شود، متخصصان شواهد، تحقیقات و استدلال ها را به دقت بررسی می کنند تا مطمئن شوند با واقعیت مطابقت دارند. بازنگری همتا به طور معمول بصورت دوسوکور انجام می شود و نه داوران و نه نویسندگان مقاله از هویت یکدیگر اطلاعی ندارند.
این کار با این هدف انجام می شود که مقالات علمی بصورت بی طرفانه مورد بررسی قرار بگیرند و داوران یا همتایان در تصمیم گیری اینکه یک مقاله منتشر شود یا خیر، نقش اساسی دارند. پروسه بازنگری همتایان بعنوان یک استاندارد طلایی برای صیانت از تحقیقات باکیفیت و انتشار یافته های علمی است.
برخی از پژوهشگران معتقدند که پروسه بازنگری همتایان، یک پروسه ضروری برای پیشرفت علم است. در حالیکه برخی دیگر از پژوهشگران معتقدند که در خیلی از نشریات، داوران و نویسندگان مورد سو استفاده قرار می گیرند. پروسه بازنگری همتا و داوری مقالات علمی به طور معمول توسط نیروی کار داوطلب دانشگاهی و بصورت رایگان انجام می شود. این افراد به طور معمول پژوهشگران دکترا و افرادی هستند که در مراحل ابتدایی شغل پژوهشگری هستند.
حدود یک ماه پیش، دکتر کلی آن آلن (Kelly-Ann Allen)؛ پژوهشگر دانشگاه موناش استرالیا و سردبیر یک ژورنال علمی، در توئیتر مشکل خودرا در پیدا کردن داور مقالات علمی، ابراز کرد و سپس افراد دانشگاهی، مجموعه بزرگی از انتقادات در این خصوص و پیشنهاداتی برای بهبود این پروسه را در توئیتر مطرح نمودند.
با توجه به اینکه در توئیتر پیشنهادات و انتقادات مختلفی در این خصوص مطرح شده بود، تعدادی از پژوهشگران به سرپرستی دکتر کلی آن آلن، این نظرات توئیتری را گردآوری، دسته بندی و خلاصه کردند و یک مقاله، مجموعه ای از ایده ها برای بهبود پروسه بازنگری همتایان ارائه دادند.
آن ها در این مقاله، ابتدا مطالعه های قبلی و منابع موجود در مورد پروسه داوری مقالات علمی را مورد بررسی قرار دادند، سپس در بخش دوم این مقاله راهکار هایی که دانشگاهیان برای رسیدن به یک سیستم منصفانه و عادلانه مطرح کرده بودند را استخراج کردند.
بررسی منابع موجود و مطالعات انجام شده درباب پروسه بازنگری همتایان، نشان داد که این پروسه گرفتار مشکلاتی مانند تاخیر در انتشار، اتکای بیش از اندازه به گروه محدودی از داوران، تهدیدهای ناشی از ناشناس بودن و... است.
استثماری بودن پروسه بازبینی همتا
در این مقاله عنوان شده است که پروسه بازنگری همتا سه چالش اصلی دارد. اول اینکه این پروسه می تواند استثماری و سو استفاده کننده باشد. خیلی از شرکت هایی که مجلات دانشگاهی را منتشر می کنند، از اشتراک و فروش سود این نشریات سود می برند. ولی با این حال، نویسندگان، ویراستاران و داوران آنها، بصورت داوطلبانه و رایگان کار انجام می دهند.
در حالی که پروسه بازنگری همتایان، اغلب بعنوان یک پروژه اشتراکی اجتماع دانشگاهیان به نظر می آید، در عمل بخش کوچکی از پژوهشگران، بیشترین کار را انجام می دهند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که تنها ۲۰ درصد از پژوهشگران، ۹۴ درصد از داوری ها را انجام داده اند.
مشکلات عدم شفاف نبودن فرآیند
چالش دوم در این فرایند، عدم شفافیت است. پروسه بازنگری همتا و داوری مقالات، به طور معمول بصورت ناشناس انجام می شود. یعنی پژوهشگران نمی دانند چه کسی کار آنها را بررسی می کند و داوران نمی دانند کار چه کسی را بررسی می کنند. این امر، فضایی را برای صداقت فراهم می آورد. اما این عدم شفافیت امکان دارد موجب سرکوب گفتگو و مباحثه شود و ایجاد تعصبات و جانبداری ها را حمایت کند و بنابراین کیفیت داوری ها را کم کند.
فرآیند بازنگری همتا سرعت کمی دارد
چالش سوم؛ کند بودن پروسه داوری است. زمانی که محققی مقاله ای را به یک نشریه ارسال می کند، بعد از پذیرش اولیه مقاله، امکان دارد بررسی و انتشار نهایی بسیار طولانی شود و غیر معمول نیست که یک مطالعه یک سال یا بیشتر بعد از ارسال، منتشر شود.
این تاخیر برای همه بد است و امکان دارد به علت دیر منتشر شدن یافته های جدید علمی، سیاستگذاران، رهبران و مردم، برمبنای شواهد علمی قدیم تصمیم گیری کنند. همین طور این تاخیرها امکان دارد برای شغل پژوهشگران مشکل ایجاد نماید. چون آنها برای ترفیع و یا تصدی یک شغل به این مقالات نیاز دارند.
در این مطالعه عنوان شده که تاخیرها به طور معمول ناشی کمبود داور است. خیلی از دانشگاهیان گزارش می دهند که حجم کاری زیاد پروسه داوری، موجب می شود که آنها داوری مقالات را نپذیرند و این مورد از زمان شروع همه گیری کووید-۱۹ بدتر شده است.
همچنین مشخص شده که خیلی از مجلات به شدت به داوران آمریکایی و اروپایی متکی هستند و همین موضوع تعداد و تنوع داوران را محدود می کند.
پیشنهاداتی برای بهتر شدن پروسه بازنگری همتا
محققان این مطالعه پیشنهاداتی که در توئیتر برای بهبود پروسه بازنگری همتا، توسط پژوهشگران و دانشگاهیان مطرح شده را در سه دسته تقسیم کردند.
بسیاری پیشنهاد کردند که برای انجام داوری مقالات، باید انگیزه های بهتری ایجاد شود. برای مثال برخی مجلات به داوران پول پرداخت می کنند و یا سودهایی را به بخش های تحقیقاتی اختصاص می دهند. مجلات همین طور می توانند اشتراک رایگان، کوپن هزینه نشریه و یا پروسه سریع داوری (fast-track reviews) را ارائه نمایند.
با این حال باید توجه داشت که مجلاتی که مشوق هایی ارائه می دهند، امکان دارد مشکلات جدید ایجاد کنند.
پیشنهاد دیگر این است که دانشگاه ها می توانند از داوران بعنوان کسانی که قسمتی از حجم کاری دانشگاهی را انجام می دهند، تشکر و قدردانی کنند و یا شاید به مشارکت کنندگان برجسته در پروسه بازنگری همتایان پاداش دهند.
برخی کامنت گذارندگان در توییتر می گویند که اساتید دانشگاه و افرادی که در مشاغل آکادمیک فعال می باشند، باید هر سال تعداد معینی مقاله را داوری کنند. برخی دیگر معتقدند که باید برای پشتیبانی از مجلات غیرانتفاعی اقدامات بیشتری صورت گیرد. یک مطالعه که اخیراً انجام شده، نشان داده است که حدود ۱۴۰ مجله تنها در استرالیا بین سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ انتشار خودرا متوقف کرده اند.
اکثر پاسخ دهندگان موافق بودند که باید از تضاد منافع اجتناب شود. برخی نیز «پایگاه های اطلاعاتی متخصصان» را پیشنهاد می کردند. این پایگاه ها می تواند پیدا کردن داوران مناسب را ساده تر کند.
همچنین خیلی از پاسخ دهندگان پیشنهاد کردند که مجلات می توانند نحوه استخدام داوران و توزیع کارها را بهبود بخشند. پاسخ دهندگان همین طور استدلال می کنند که مجلات باید بیشتر تلاش کنند تا دعوت نامه های خودرا برای هدف قرار دادن مرتبط ترین متخصصان با فرآیندی ساده تر برای پذیرش یا رد پیشنهاد انجام دهند.
برخی دیگر اعتقاد دارند که باید تعداد بیشتری از دانشمندان که استخدام دانشگاه نیستند، پژوهشگران دکترا، افراد شاغل در صنایع مرتبط و کارشناسان بازنشسته جذب شوند. آموزش دادن بیشتر داوری و بازنگری همتایان برای دانشجویان فارغ التحصیل، زنان و اقلیت ها می تواند شروع خوبی باشد.
برخی از پاسخ دهندگان به حرکت به سمت فرآیندهای بازتر بازنگری همتایان اشاره کردند که امکان دارد رویکرد انسانی تر و شفاف تری جهت بررسی ایجاد نماید. برای مثال، انجمن سلطنتی علم باز (Royal Society Open Science) همه تصمیمات، نامه های بازنگری (Review Letter) و هویت داوران را منتشر می کند. پیشنهاد دیگر برای سرعت بخشیدن به روند انتشار، اولویت دادن به تحقیقاتی بود که حساس به زمان هستند.
پیام کلی این است که پروسه بازنگری همتایان، نیاز به تغییرات سیستمی دارد. ایده های مختلفی در مورد بهبود این پروسه وجود دارد و می توان از آنها به نفع دانشمندان و عموم مردم استفاده کرد؛ با این وجود، عملی کردن این ایده ها به عهده مجلات، ناشران و دانشگاه ها است تا بتوانند یک سیستم پاسخ گوتر، منصفانه تر و فراگیرتر ایجاد کنند.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ سفارش های ارائه شده در این تحقیق، شروع یک مکالمه در مورد چگونگی بهبود پروسه بازنگری همتایان است و واضح است که برای درک این چالش ها به منظور توسعه بیشتر فضاهای سازنده و راهکارهای عملی، کارهای بیشتری باید صورت گیرد.
این مطالعه با عنوان «Towards improving peer review: Crowd-sourced insights from Twitter» در ژورنال JUTLP انتشار یافته است.
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره