در قالب یك پژوهش بررسی شد؛
الگوهای غذایی ایرانی ها در گذر تاریخ
به گزارش آجاک غذا نیاز اساسی و پایه برای هر موجود زنده ای است. اما در انسان، این رکن اصلی زنده بودن، جنبه های مختلفی غیر از زنده نگه داشتن جسم دارد. محققان کشور این جنبه ها و تغییرات آن در گذر تاریخ را بررسی نموده اند.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، غذا ازجمله صور مهم زندگی مادی بشر به شمار می آید و برخلاف آنچه اغلب تصور می شود، در ساحت حیات انسانی بسیار مهم و تأثیرگذار بوده است. اهمیت خوراک تنها به سیرکردن شکم آدمیان منحصر نیست، بلکه غذا در طول تاریخ موجد تغییرات اجتماعی، جنگ های بزرگ و حتی پیشرفت اقتصادی بوده است. به قولی خوراک، بنیاد همه تمدن ها را بر هم ریخته است. برخی تصور می کنند برخی رویه ها و آداب غذاخوردن و وسایل در رابطه با آن مانند استعمال قاشق و کارد، در ارتباط با دوره معاصر و حاصل تعامل با تمدن اروپای مدرن است و از این منظر پیشینه ای برای این رفتار متصور نیستند.
اما به قول متخصصان، چنین دیدگاهی درست نیست. چونکه ایرانی ها در روزگاران گذشته از رویه هایی استفاده می کردند که بی شباهت به فرهنگ غذاخوردن دوره معاصر نبوده است. بنابراین پژوهش در این قبیل سوژه ها می تواند برخی حلقه های مفقوده فرهنگی ایرانی ها را در گذشته های دور و نزدیک کشف کند. بررسی ها نشان می دهند این آداب در بعضی دوران، سبب تکوین روابط صمیمی و دوستانه می شده و گاهی دیگر باعث تضعیف همبستگی اجتماعی و پیوندهای عاطفی در جامعه ایران شده است.
یکی از محققین کشور از دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین بر روی این مورد جالب متمرکز شده و پژوهشی را به انجام رسانده است. در این پژوهش، الگوهای رفتاری خوراک در ایرانی ها مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته اند.
در این تحقیق، فرضیة اصلی متضمن این ایده بوده است که میان نوع جامعه و کنش هایی غذایی مردم ایران ارتباط وثیقی برقرار بوده و این ارتباط بر جنبه های دیگر زندگی هم تاثیر گذاشته است.
نتایج این پژوهش مؤید وجود سه الگوی غذایی در میان ایرانی ها از گذشته تا به امروز است که عبارتند از کهن الگوی ایرانی، الگوی عربی- اسلامی و الگوی مدرن که هریک واجد خصوصیت های خاص خود هستند.
به قول یعقوب خزائی، استادیار و پژوهشگر دانشگاه بین المللی امام خمینی، «در کهن الگوی ایرانی، ابزار فلزی و چوبی مانند قاشق و کارد استعمال می شده است. درحالی که در الگوی عربی- اسلامی غذا با سه انگشت صرف می شده است».
این محقق می افزاید: «طبق بررسی ها، هر دو الگوی فوق، باوجود تمایزاتی که داشته اند، سبب بروز کنش های جمعی مانند هم کاسه شدن که جلوه ای از هم بستگی اجتماعی است، می شده اند. اما در الگوی سوم که از فرنگ وارد شده است، کنش فردگرایانه مانند استعمال قاشق، چنگال، کارد و بشقاب اختصاصی غلبه دارد که این ساخت فرهنگی، از عوامل تضعیف همبستگی اجتماعی و پیوندهای عاطفی در جامعه ایران بوده است».
بر مبنای اطلاعات عرضه شده در این پژوهش، ایرانی ها عهد ساسانی با ابزارهایی غذا را مصرف می کردند و الگوی عربی- اسلامی در مقابل این الگو در جامعه ایران ظاهر شد. تقابل این دو الگو در جدال میان ایرانی ها و اعراب در نهضت شعوبیگری هم رخ نمود و ایرانی ها یکی از علل برتری خود به عرب ها را شیوه های خوراک خود تلقی می کردند و بر اعراب که با دست غذا می خوردند، مذمت روا می داشتند. البته در دوران عباسیان اعراب تحت تاثیر آداب غذایی ایرانی ها و بیزانسی ها قرار گرفتند و با کارد و قاشق آشنا شدند. از طرفی به تدریج در ایران، الگوی عربی - اسلامی خوراک سیطره یافت.
خزائی می گوید: «یکی از خصوصیت های بنیادین در آداب و رسوم در ارتباط با غذاخوردن در کهن الگوی ایرانی و هم عربی- اسلامی این است که رفتارها و کنش های جمعی بر رفتارهای فردی غلبه دارد. درواقع همان گونه که در دین اسلام مفاهیم و مناسکی چون امت، نماز و حج در حالت جمعی ارزش و اصالت بیشتری دارد، این رفتار جمعی در غذاخوردن هم نقش مهمی دارد و شاهد شکل گیری رفتارهای فردگرایانه نیستیم. ازاین رو در این الگو هم کاسه شدن و غذاخوردن از یک ظرف غذایی ارزش به شمار می آید».
بنا بر یافته های این پژوهش، دو گسست عمده در حوزه فرهنگ غذایی ایرانی ها صورت گرفته که اولی ورود اسلام به ایران و دوم ورود عناصر فرهنگی مدرن در اواخر دوره قاجار بوده است و هر یک تأثیرات خویش را بر فرهنگ عامه مردم گذاشته است.
این یافته ها را نشریه «پژوهش های انسان شناسی ایران» وابسته به دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران منتشر نموده است.
منبع: acak.ir
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره