مروری بر نتایج یك پژوهش؛
ناآرامی های اجتماعی چگونه اتفاق می افتند؟
آجاک: نتایج یک پژوهش انجام شده نشان میدهد که ناآرامی های اجتماعی در ایران از توالی مراحل «اختلال»، «تکانه»، «بی تعادلی» و «جرقه» ایجاد می شود و عواملی همچون بیکاری، بی ثباتی اقتصادی، افزایش شکاف های طبقاتی، پایین بودن نرخ سرمایهی اجتماعی، سیاست ها و طرح های دشمن و خدمات اطلاعاتی آنها در زمینهی براندازی نظام، نفوذ و عملکرد نفوذی ها، کارکرد مخرب فضای مجازی، فساد اقتصادی و سیاسی - اداری در این پروسه نقشی تعیین کننده دارند.
به گزارش آجاک به نقل از ایسنا، یکی از چالش های هر نظام سیاسی، بروز ناآرامی است که وقوع آن دربردارنده هزینه های متعدد و مدیریت و مهار آنها هم نیازمند صرف منابع مادی و غیر مادی فراوان است.
ناآرامی های اجتماعی برآیند و محصول اختلاف میان خواسته ها و داشته ها است. گاهی اوقات تحقق نیافتن هدف ها، منشاء ناآرامی است و گاهی از دست دادن دارایی های مادی و معنوی و گاهی خواستن های جدید منشاء ناآرامی است.
از مهم ترین راهکارهای پیشگیری از وقوع و مدیریت ناآرامی های اجتماعی، شناخت و درک درست فرایند شکل گیری این ناآرامی ها است. با عنایت به اینکه در عرصه دانشگاهی کمتر به فرایند ناآرامی های اجتماعی کشور پرداخته شده است، پژوهشگران دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی و دانشگاه جامع امام حسین(ع)، در مطالعه ای که در فصل نامه علمی راهبرد دفاعی انتشار یافته است، فرایند و گامهای وقوع ناآرامی های اجتماعی را در ایران بررسی کردند.
برای انجام این تحقیق ابتدا با بررسی منابع معتبر فارسی و انگلیسی، اطلاعات مورد نیاز استخراج شد و برای اعتبارسنجی یافته ها با استفاده از پرسش نامه، نظرات ۳۰ نفر از خبرگان در مورد این یافته ها جمع آوری شد. خبرگان شرکت کننده در این مطالعه شامل صاحب نظران امور امنیتی، علوم سیاسی و علوم اجتماعی و دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد و حداقل پنج سال سابقه مدیریت در بخش های امنیتی، سیاسی و اجتماعی بودند.
نتایج مصاحبه با خبرگان و نظرسنجی از آنها در جهت بررسی و تحلیل ۱۰ ناآرامی مهم اجتماعی در ایران، از آن حکایت می کند که وقوع ناآرامی های اجتماعی، برآیند چهار مرحله «اختلال»، «تکانه»، «بی تعادلی» و «وقوع جرقه» است.
مرحله اول و مقدماتی برای بروز ناآرامی های اجتماعی وجود «اختلال» و مهم ترین دلیل وجود اختلال در هر نظامی، «کارآمدی ناقص دولت ها» است. کارآمدی از عناصر مهم در رابطه با مشروعیت قلمداد شده و همواره از چالش های مهم نظام های سیاسی به شمار می آید. کارآمدی به معنای پاسخ گفتن نظام سیاسی به نیازهای جاری مردم و کسب رضایت آنها است.
شاخص هایی مانند بیکاری، بی ثباتی اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی، افزایش شکاف های طبقاتی و پایین بودن نرخ سرمایه اجتماعی، گویای وضعیت کارآمدی ناقص دولت هستند.
مرحله دوم در ایجاد ناآرامی ها، ایجاد «تکانه» است. اگر نظامی مبتلا به اختلال شود، مداخله های بیرونی در گام بعدی، قادر خواهند بود تکانه ای را برای آن نظام ایجاد کنند.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ از عاملهای مهم و مؤثر در مرحله دوم فرایند وقوع ناآرامی های اجتماعی در کشور، سیاست ها و طرح های دشمن و سرویسهای اطلاعاتی آنها در زمینه براندازی نظام جمهوری اسلامی است.
هرگاه نظام جمهوری اسلامی دارای مشکلات کارکردی بوده و تلاشی برای حل آن ها انجام نشده، از برنامه ها و اقدامات دشمنان ضربه خورده است. این تکانه در صورت همراه شدن با متغیرهای زیر می تواند به بی تعادلی نظام منجر شود.
پژوهشگران این مطالعه معتقدند که «نفوذ و عملکرد نفوذی ها»، «کارکرد مخرب فضای مجازی»، «فساد اقتصادی و سیاسی-اداری»، «غفلت جامعه اطلاعاتی» و «ضعف برخی اجزای فرهنگ امنیتی» همچون متغیرهای مهم در مرحله بی تعادلی هستند.
مرحله پایانی در بروز ناآرامی های اجتماعی «وقوع جرقه» است. جرقه واقعه ای که یک موقعیت فشار را ایجاد، تسریع یا بزرگ نمایی می کند و در نتیجه، ناآرامی را محقق می کند. یک اتفاق ساده، یک اشتباه کوچک، اجرای یک سیاست اشتباه و... می تواند در حکم جرقه ای برای انفجار انبار اعتراض های خفته باشد. جرقه ها فرصت اعتراض های صلح آمیز و غیرخشن را از بین برده و ترس یا نفرت موجود را تایید یا توجیه می کنند.
به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ بعد از تکمیل فرایند بروز ناآرامی ها، سناریوهای خوش بینانه و بدبینانه امکان دارد به وجود آید. سناریوی خوش بینانه، آن است که بعد از مواجهه نظام با اشکال ها و چالش ها، در کوتاه ترین زمان ممکن و با استفاده از روش های علمی، بهینه و عملی درصدد رفع مشکل ها برآید. سناریوهای بدبینانه هم «وقوع ناآرامی» و «مواجهه با ناجنبش های اجتماعی» هستند.
پژوهشگران این تحقیق با عنایت به نتایج به دست آمده، مدعی هستند که فرایند وقوع ناآرامی های اجتماعی به تدریج ماهیتی ترکیبی (اقتصادی، رسانه ای و روانی) یافته اند.
همچنین در مورد دیگر یافته این تحقیق می گویند: «از جمله مهم ترین مسائل در ایران، برخورد با معلول ها است. در حالیکه باید به صورت اصولی و ریشه ای به دنبال مسائل به وجود آورنده ناآرامی بود. به بیانی، نباید نسبت به رفع دلایل وقوع ناآرامی ها غفلت ورزید و در مقابل با معلول ها برخورد کرد».
به گفته این محققان: «شاید بتوان ادعا نمود نظام تصمیم گیری در ایران، بیشتر به دنبال چشم پوشی یا رفع مساله بوده و کم تر به دنبال فیصله دادن به مسائل و یا حل آنها برآمده است».
بر اساس گفته های این پژوهشگران؛ چشم پوشی کردن از مساله، حل منفعلانه مساله است و به عبارتی با نادیده انگاری مساله، گذشت زمان و خسته شدن مطالبه گران، مساله به صورت طبیعی، حل می شود. فیصله دادن به مساله هم کوشش برای بهبودی نسبی و رضایت نسبی افراد درگیر در مساله است و حل مسئله؛ به معنای کوشش برای برگرداندن وضعیت مساله به وضعیت مطلوب برای فراهم شدن رضایت کامل افراد درگیر است.
این محققان بر مبنای نتایج به دست آمده پیشنهاداتی را هم عرضه دادند:
- رصد و پایش مداوم روندها و علایم ضعیف تغییر در عوامل مؤثر در فرایند وقوع ناآرامی های اجتماعی از جانب مراکز علمی تحقیقاتی؛
- عرضه برآورد و تحلیل های شفاف و پرهیز از کلی گویی و گردگویی از جانب مراکز و نهادهای اطلاعاتی؛
- ایجاد سامانه اخطار زودهنگام در مورد وقوع ناآرامی های اجتماعی مبتنی بر داده های موثق از جانب سازمان های اطلاعاتی؛
- افزایش کارآمدی به مثابه کلید اصلی رفع زمینه های بروز ناآرامی های اجتماعی؛
- رونق تولید و ایجاد اشتغال برای جوانان با هدف بسترسازی برای تأمین امنیت.
در انجام این تحقیق محمود عسگری؛ دکتری امنیت ملی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی و سید حسین حسینی؛ دانشیار گروه مدیریت بحران دانشگاه جامع امام حسین، با یکدیگر مشارکت داشتند.
نتایج به دست آمده از این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «تبیین فرایند و معرفی عوامل وقوع ناآرامی های اجتماعی در ج. ا. ایران» تابستان سال قبل در فصل نامه علمی راهبرد دفاعی؛ زیر نظر مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی انتشار یافته است.
این مطلب آجاک را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترینهای مرتبط
نظرات بینندگان در این باره